Across
- 2. door landbouw ontstonden steden. Hoe noem je de eerste samenlevingen waar steden ontstonden (... samenleving)
- 3. hoe noem je de periode waarin er nog geen geschreven bronnen bestaan?
- 4. in de Late Middeleeuwen kregen sommige vorsten het voor elkaar om de macht steeds meer naar 1 punt te leiden (het liefst naar henzelf) en zo in een land meer macht in de handen van minder mensen te leggen. Hoe noem je dit proces ook wel?
- 7. het Romeinse Rijk werd ook wel met de Latijnse naam voor 'rijk' aangeduid. Het Engelse woord 'empire' stamt er van af. Om welk Latijns woord gaat het hier?
- 11. hoe heet de staatsvorm waarbij een land wordt geregeerd door een familielid van een machtige familie?
- 15. de veranderingen die kwamen door de ontwikkeling van de landbouw waren gigantisch. Daarom wordt het ook wel de agrarische ... of landbouw.... genoemd. Wat moet er op de puntjes staan?
- 16. hoe heten mensen die volgens christenen en moslims niet de juiste godsdienst aanhangen (schrijf in meervoud)?
- 17. koningen/keizers hadden nogal eens ruzie met de paus in de Late Middeleeuwen over wie nu de hoogste macht had. Wat is een ander woord voor hoogste macht?
- 18. in de Late Middeleeuwen ontstonden langzaamaan veel Europese landen die we nu ook (her)kennen en die landen werden vaak ook steeds meer vanuit 1 punt geleid. Zo ontstond ...svorming. Wat moet er op de puntjes staan?
- 19. jager-verzamelaars leefden niet op een plek maar trokken rond. Hoe noem je mensen die niet op één plek blijven en rondtrekken om in hun levensbehoeften te voorzien?
- 25. met dit volk hadden de Romeinen een haat-liefdeverhouding. Zo werd er tussen elkaar gehandeld en dienden mensen van dit volk zelfs in de Romeinse legers (legioenen). Tegelijkertijd werd er veel tussen de twee volkeren gevochten, waarbij de Romeinen vanaf de derde eeuw n.chr steeds vaker verloren. Over welk volk gaat het hier?
- 29. als mensen door de ontwikkeling van de landbouw zich gaan vestigen op één plaats, spreken we van een ... levenswijze. Wat moet er op de puntjes staan
- 30. inwoners van steden in de Late Middeleeuwen hadden veel meer rechten dan horigen. Het woord waarmee deze stedelingen worden aangeduid, gebruiken we nu nog steeds voor inwoners van een land. Over welk woord gaat het hier (schrijf in meervoud)?
- 31. hoe noem je de staatsvorm waarbij de macht in handen ligt van het volk?
- 32. hoe noem je het als een samenleving zichzelf economisch kan voorzien?
- 34. dit is een ander woord voor uitbreiding. Het Romeinse Rijk breidde zich vanaf 264 v.chr sterk uit en bleef groeien tot ongeveer 180 n.chr. Hoe noem je het als een land of rijk groter wordt door andere gebieden over/in te nemen?
- 36. wanneer beschavingen zich verder ontwikkelden ontstond een manier om ook zonder te praten te kunnen communiceren. De toepassingen van deze vorm van communicatie waren zeer divers, van het vastleggen van geloofsregels tot het afsluiten van handelsovereenkomsten. Hoe noem je deze niet-mondelinge vorm van communicatie?
- 37. waar vandaan wordt de rooms-katholieke kerk geleid?
- 38. hoe noem je de staatsvorm van de Romeinen voordat de keizers de macht overnamen?
- 39. de Griekse filosofen probeerden verklaringen te vinden, zonder alles aan goddelijk ingrijpen toe te schrijven. Dit is de oorsprong van de (westerse) wetenschap. Hoe noem je zo'n manier van denken ook wel?
- 40. christenen meenden dat Jeruzalem niet islamitisch, maar christelijk zou moeten zijn. Zij gingen daarom massaal ten strijde, met een kruis op hun kleding, toen de paus daartoe opriep. De tocht was lang en gevaarlijk en veel mensen kwamen om. Tegen niet-christenen gingen deze mensen soms beestachtig tekeer. Over welke bloederige onderneming gaat het hier?
Down
- 1. met de komst van steden hoefde niet iedereen nog boer te zijn. Zo konden bijvoorbeeld ambachtslieden spullen maken of bewerken en die verkopen. Hoe noem je het maken of bewerken van spullen ook wel?
- 5. hoe noem je de staatsvorm waarbij een land wordt geregeerd door beperkt aantal machtige families (wordt ook wel oligarchie genoemd)?
- 6. via welke geschiedwetenschap komen we toch aan informatie die leefden zonder geschreven bronnen achter te laten?
- 8. eind vierde eeuw waren verschillende volken rondom het Romeinse Rijk aan het rondtrekken. Veel volkeren vielen ook het rijk binnen. Dit was een belangrijke oorzaak voor de ondergang van het West-Romeinse Rijk. Hoe heet het verschijnsel waarbij volkeren eind vierde eeuw rondtrokken en het Romeinse Rijk binnenvielen (schrijf het antwoord in meervoud)?
- 9. in de vroege middeleeuwen leefden veel mensen als horige op een domein. Hier kreeg de horige onderdak en de kans zichzelf in leven te houden door voedsel te verbouwen. In ruil moesten horigen gratis herendiensten doen voor de heer van het domein. Hoe heet dit economische systeem van de vroege middeleeuwen?
- 10. hoe noem je de staatsvorm waarbij een land wordt geregeerd door een koning?
- 12. hoe heet de functie van de persoon die de rooms-katholieke kerk leidt?
- 13. hoe noem je een geloof waarbij men in meerdere goden gelooft?
- 14. als een volk dat niet-Romeins was zich steeds meer als Romeinen ging gedragen dan werd gezegd dat zij ... waren. Welk woord hoort er op de stippellijn te staan?
- 20. dit volk werd bestuurd door de Romeinen maar had een grote invloed qua cultuur op de Romeinen. Die invloed was zelfs zo groot dat de cultuur van de Romeinen gekoppeld is aan de cultuur van dit volk. Over welk volk gaat het hier (schrijf in meervoud)?
- 21. steden kregen in de Late Middeleeuwen meer politieke en economische vrijheid, als ze daar iets voor over hadden (verstrekken van leningen, grote som geld geven, belastingbetalen, etc.). Hoe heten deze rechten die de steden kregen (schrijf in meervoud)?
- 22. hoe noem je het geloof in één god?
- 23. (schrijf aan elkaar, zonder streepje) de leider van dit rijk wilde hulp van westerse troepen tegen de steeds sterker wordende Turken. Die hulp kreeg hij ook, al was het voor de keizer van dit rijk iets te veel van het goede. Over welk rijk gaat het hier?
- 24. hoe heet het heilige boek van de moslims, waarin de islamitische godsdienst en geloofsregels zijn opgeschreven?
- 26. deze mensen moesten niet-christenen overtuigen zich te bekeren tot het christendom. Soms deden ze dit met geweld, soms werden deze mensen omgebracht en vaak hadden ze een leger bij zich voor de zekerheid. Hoe heten deze christenen die niet-christenen proberen te overtuigen zich te bekeren (schrijf het in meervoud)?
- 27. de Grieken hadden hun eigen kunststijl op het gebied van beeldhouwen en architectuur. Dit werd later grotendeels overgenomen door de Romeinen. Hoe noem je de kunststijl van de Grieken en Romeinen ook wel?
- 28. dit economische samenwerkingsverband van de Late Middeleeuwen bestond uit veel steden uit verschillende landen/gebieden die onderling met elkaar handeldreven. Hoe heet dit economische samenwerkingsverband?
- 33. in dit politieke systeem van de vroege middeleeuwen moest je als je van adel was trouw zweren aan de persoon boven je in de sociale verhoudingen. Dit was een leenheer. Degene die zich sociaal onder jou bevond heet een leenman. De leenmannen kregen land te leen en in ruil moesten zij het voor de leenheer besturen en moesten ze te hulp komen in tijden van oorlog. Dit systeem heet het ... stelsel. Wat moet er op de puntjes staan?
- 35. hoe heet het heilige boek van de christenen, waarin de christelijke godsdienst en geloofsregels zijn opgeschreven?