Across
- 2. ugoda przetrwała jednak zaledwie kilka miesięcy, ponieważ jej postanowienia nie satysfakcjonowały walczących stron. W 1652 roku Kozacy zadawali klęskę armii koronnej w bitwie pod tym miejscem
- 4. wypadki, które nastąpiły po śmierci króla dowiodły, że polsko-litewskie państwo szlachty narażone jest na niebezpieczeństwa wynikające nie tylko z działań na niebezpieczeństwa wynikające nie tylko z działań jego sąsiadów, ale również z kryzysu wewnętrznego. Po łacinie initium - początek, calamitatis - nieszczęść, natomiast co oznaczało ostatnie słowo regni?
- 7. nad jakim miejscem wiosną 1648 riku wysyłane w celu stłumienia powstania oddziały wojska koronnego zostały robite przez liczniejsze siły kozackie
- 11. kozaccy żołnierze, którzy otrzymywali żołd ze skarbu Rzeczpospolitej, nazwani tak od imiennego rejestru, do którego byli wpisani
- 13. w tym miejscu Hetman w 1654 roku zawarł ugodę z Moskwą
- 14. na mocy jakiej ugody z 1649 roku rejestr wosjka zaporoskiego zwiększono do 40 tysięcy
- 15. z biegiem czasu nakładano na chłopów coraz większe obciążenia, co wywoływało ich rosnące niezadowolenie i przez to postanowili uciec w to miejsce,gdzie zasilali zorganizowną na sposób wojskowy wspólnotę kozacką
- 17. wojska koronne rozbiły tam siły Chmielnickiego i sprzymierzonych z nim ponownie Tatarów
- 19. początkowo określenie leżących nad dolnym Dnieprem terenów na pograniczu Rzeczpospolitej i ziem tatarskich. W pózniejszym okresie, także dziś, nazwa całego wschodniego pogranicza Rzeczpospolitej
Down
- 1. pochodzenie społeczne jego jest przedmiotem sporów między historykami. Gdy sejm nie zezwolił na wojnę on ujawnił plany Kozakom. Przyczyniło się to m.in. do wybuchu powstania w 1648 roku
- 3. wiosną 1648 roku za namową Bohdana Chmielnickiego jednego ze swoich przywódców rozpoczeli powstanie które wsparte przez chłopów oraz posiłki dzięki którym szybko ogarnęło ogromne obaszary Ukrainy
- 5. jego kandydatura do tronu zyskała poparcie zwolenników zakończenia wojny z Kozakami na drodze negocjacji, gdyż Chmielnicki ogłosił, że nie walczy z królem ani Rzeczpospolitą, lecz z magnatami, a Jana Kazimierza uważa za dobrego kandydata na króla
- 6. był jednym z największych posiadaczy ziemskich na Ukrainie. Piastował godność wojewody ruskiego. Jego prywatne wojsko liczyło ok. 6 tys. żołnierzy i przez dłuższy czas stanowiło jedyną siłę, która mogła przeciwstawić się wojskom Chmielowskiego po klęskach poniesionych przez wojska kronne.
- 8. W 1686 roku zawarto traktat pokojowy od nazwiska polskiego negocjatora
- 9. tereny położone nad dolnym Dnieprem, poniżej tzw. porohów (czyli skalnych progów) na rzece
- 10. tak nazywano szybkie i zwrotne łodzie kozackie. Wyposażone w żagiel i kilkanaście par wioseł, mogły żeglować po pełnym morzu. Załoga liczyła zwykle około trzydziestu ludzi
- 12. w tym miejscu po śmierci Chmielnickiego (1658 rok) Rzeczpospolita zawarła z nowym hetmanem kozackim ugodę
- 14. wobec niewielkiej liczby stałego wojska kozacy stanowili ważny element obrony południowo-wschodniej granicy Rzeczpospolitej przed najazdami Tatarów. Ich oddziały, zwłaszcza znana z wysokiej wartości bojowej piechota, ta piechota pomagała również wojskom koronnym i litewskim w czasie wojen z Moskwą i Turcją
- 16. toczącej wojnie towarzyszyły ogromne (okropne rzeczy), zniszczenia i masakry ludności cywilnej. Wsie i miasteczka, których mieszkańców podejrzewano o sprzyjanie powstaniu, były brutalnie pacyfikowane przez wojska koronne i magnackie.
- 18. u schyłku panowania Władysława IV sprzeciw sejmu położył kres królewskim planom wojny z tym krajem, mającej na celu odsunąć od Kresów zagrożenie ze strony pustoszących je tatarskich najazdów.