Kruiswoordpuzzel TV 5-8.3

Edit Answers
123456789101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839
Across
  1. 2. (6.4, KA 26) In de 17e eeuw waren veel werken van Oude Grieken en Romeinen teruggevonden en veel gelezen. Men kwam erachter dat veel van die werken fouten bevatten en meer en meer werd onderzoek gedaan om te kijken hoe het wel zat. Het was een nieuwe ontwikkeling dat veel mensen zelf gingen experimenteren en vervolgens hun ideeën verspreiden via de boekdrukkunst en brieven. Sommige wetenschappers deden zelfs bevindingen die tegen de bijvel ingingen. Het verschilde per land en wetenschapper hoe zo'n iemand behandeld werd. In de 17e eeuw kwamen er zoveel wetenschappers en experimenten bij dat wel van een grote omwenteling wordt gesproken. Hoe heet deze periode in de geschiedenis waarbij men in de 17e eeuw veel onderzoeken deed en niet meer blind vertrouwde op oude teksten (schrijf aan elkaar)?
  2. 3. (5.4, KA 22) Veel edelen voelden zich in de jaren voor 1568 benadeeld omdat het Spaanse hof in Brussel veel macht naar zich toetrok. Het bundelen van de macht in een bepaalde plek bestond op veel plekken in Europa al (veel) langer maar was nieuw voor de Nederlanden en zorgde voor veel onvrede en het zou één van de redenen voor het uitbreken van de Opstand zijn. Hoe noem je het politieke proces waarbij de macht meer gebundeld wordt op één plek.?
  3. 5. (8.3, KA 33) In de 19e eeuw kregen in veel Westerse landen meer mensen meer invloed op het bestuur. Duitsland/Pruisen was hierop een uitzondering. Hoe noem je deze ontwikkeling?
  4. 7. (6.3, KA 25) Hoe noem je de bekendste absolute vorst uit de 17e/18e eeuw (schrijf aan elkaar)?
  5. 8. (6.2, KA 24) Hoe heet de vergadering waarbij een groot deel van Nederland was vertegenwoordigd en waar besluiten werden genomen over buitenlandse politiek, in- en uitvoerrechten en over het leger. Besluiten moesten officieel gezamenlijk genomen worden, maar soms konden Holland en/of Amsterdam hun zin doordrukken. Hoe heet deze nationale vergadering (schrijf aan elkaar, zonder streepje)?
  6. 14. (6.1, KA 23) Hoe noem je het systeem waarbij koopman-ondernemers zich met handel en nijverheid bezighouden en een deel van de winst investeren in de onderneming?
  7. 16. (6.1, KA 23) Wat is de naam van de handelscompagnie die actief was in Amerika en vooral geld verdiende met de handel in gewassen van plantages, slaafgemaakten en kaapvaart?
  8. 19. (5.4, KA 22) Van 1588 tot 1815 heeft Nederland geen koning aan de macht gehad. Dit was in Europa heel bijzonder. Hoe noem je een land zonder koning aan de macht?
  9. 24. (6.1, KA 23) Wat is de naam van de handelscompagnie die actief was in Azië en vooral geld verdiende met de handel in specerijen en handel met Aziatische landen (vaak dmv factorijen)?
  10. 25. (7.2, KA 28) In de 18e eeuw wilden enkele vorsten in Europa, en vooral de Franse vorst, niet te veel aanpassen aan de nieuwe ontwikkeling waarbij revolutionaire ideeën over de samenleving en politiek werden geïntroduceerd. De landen waar men vasthield aan de oude ideeën over samenleving en politiek worden ook wel aangeduid met een Franse term voor 'het oude bestuur'. Hoe noem je 'het oude bestuur' ook wel in het Frans (schrijf aan elkaar)?
  11. 29. (5.3, KA 21) Deze Franse geleerde was het eens met veel van de kritiek op de katholieke kerk. Hij had echter ook een paar eigen punten van kritiek. Deze Franse geleerde is vooral bekend geworden door zijn idee dat het lot van ieder mens al van tevoren vaststaat voor God (=predestinatie). Ook vindt deze Fransman dat gelovigen in opstand mogen komen tegen hun vorst als deze een verkeerd godsdienstig beleid zou hebben. Zijn ideeen hebben geleid tot een nieuwe christelijke stroming, die o.a. in Nederland veel aanhangers kreeg. Hoe heet deze Franse geleerde?
  12. 30. (8.1, KA 31) De industrialisering en verstedelijking was mede mogelijk omdat er minder mensen op het platteland hoefden te werken. Door welke ontwikkeling hoefden minder mensen als boer te werken (schrijf aan elkaar)?
  13. 34. (5.4, KA 22) De Spanjaarden in de Nederlanden wilden dat alleen het katholieke geloof gevolgd zou worden en vervolgde andere godsdienstige stromingen. Willem van Oranje vond dit erg onverstandig want hij vreesde dat hier onrust door kon komen. Hij pleitte niet voor vervolging maar juist voor meer vrijheid. Achteraf zou hij gelijk krijgen want de strenge godsdienstpolitiek van de Spanjaarden was één van de oorzaken van de Nederlandse Opstand. Waar pleitte Willem van Oranje voor bij de Spanjaarden als het gaat om godsdienst?
  14. 35. (8.2, KA 32) Deze politiek-maatschappelijke stroming willen een eigen en zo sterk mogelijk land. Felle aanhangers van deze politiek-maatschappelijke stroming willen zich voor hun land zelfs opofferen. Hoe heet deze politiek-maatschappelijke stroming?
  15. 37. (5.2, KA 20) De Europeanen die overzees op reis gingen veroverden soms hele gebieden. Toch was dat oorspronkelijk niet het doel van de Europese ontdekkingsreizigers. Welke economische activiteit wilden de Europese ontdekkingsreizigers oorspronkelijk beginnen, vooral met rijke landen als China (schrijf in meervoud)?
  16. 38. (7.4, KA 30) Hoe noem je de beweging van mensen die wilden dat slavernij/slavenhandel afgeschaft zou worden?
  17. 39. (6.3, KA 25) Koningen hadden altijd al geprobeerd om zoveel mogelijk macht naar zich toe te trekken. Dit was tot de 17e eeuw vaak niet zo goed gelukt door machtige edelen. Doordat vanaf de middeleeuwen de economie steeds sterker werd en koningen meer inkomsten kregen, konden zij meer invloed winnen ten koste van edelen. De koningen eisten zoveel mogelijk macht omdat zij door god aangesteld zouden zijn en daarom hoefden ze zich ook niet aan het volk te verantwoorden. Hoe noem je dit versterkte koningschap?
Down
  1. 1. (8.2+8.4, KA 32+34) Deze politiek-maatschappelijke stroming wil dat vrouwen een volwaardige rol hebben in de samenleving. Deze stroming kent twee grote golven in de geschiedenis. De eerste golf speelde zich af in de 19e eeuw en draaide vooral om het krijgen van het kiesrecht. Hoe heet deze politiek-maatschappelijke stroming?
  2. 4. (8.3, KA 33) Hoe noem je een land waarbij het bestuur is geregeld door een volksvertegenwoordiging, die verkozen is door middel van algemeen kiesrecht (schrijf aan elkaar)?
  3. 6. (5.3, KA 21) De katholieke kerk viel in de 16e eeuw uit elkaar omdat er veel kritiek op de kerk kwam. Er kwam daardoor een nieuwe christelijke stroming bij (die al snel opgedeeld zou worden in talloze nieuwe stromingen). Deze stroming is tegen het verkopen van aflaten, het vereren van heiligen, tegen het celibaat (verbod op seks voor geestelijken) en wil dat de bijbel uitgegeven wordt in de spreektaal van de mensen (en dus niet in het Latijn). Wat is de verzamelnaam voor de volgers van de nieuwe christelijke stroming (schrijf in meervoud)?
  4. 9. (7.1, KA 27) Door de wetenschap was er in Europa een nieuwe, kritische houding ontstaan. Die houding werd in de 18e eeuw ook toegepast op de samenleving en de politiek. Met sommige kritische vragen waren koningen niet zo blij, zoals: was het wel normaal dat een koning heel veel macht had en zich niet verantwoorde aan het volk? Aan de andere kant waren er ook koningen die probeerden een deel van het nieuwe denken over te nemen zonder zelf al te veel macht in te leveren. Hoe noem je de periode en ontwikkeling in de 18e eeuw waarin verschillende revolutionaire ideeën over de samenleving en politiek geïntroduceerd werden?
  5. 10. (5.1, KA 18 en 19) In de 15e eeuw in Italië begonnen steeds meer mensen de werken van Oude Grieken en Romeinen te lezen en werden mensen geïnspireerd door hun bouwkunst. Ook in schilderijen was de hernieuwde interesse in de tijd van de Grieken en Romeinen goed terug te zien. Hoe heet deze periode/beweging die begon in Italië en zich later verspreide naar andere delen van Europa en waarin de Oude Grieken en Romeinen een belangrijke rol speelden?
  6. 11. (8.2, KA 32) Deze politiek-maatschappelijke stroming is tegen het kapitalisme omdat dat arbeiders uitbuit. Deze politiek-maatschappelijke stroming wil dat alle arbeiders zich overal verenigen en samen de macht overnemen. Deze politiek-maatschappelijke stroming viel vanaf 1900 uit elkaar in een groep die voor gewelddadige revolutie was en een groep die veranderingen via democratie wil bereiken. Hoe heet deze politiek-maatschappelijke stroming?
  7. 12. (6.3, KA 25) Hoe noem je een koningschap waarin de macht wordt beperkt door een grondwet (schrijf aan elkaar)?
  8. 13. (5.3, KA 22) Wat is een andere naam voor de oorlog die ook wel bekend staat als de Nederlandse Opstand (schrijf aan elkaar)?
  9. 15. (5.4+6.2, KA 22+24) Toen de Spanjaarden de baas waren in de Nederlanden was Willem van Oranje een belangrijke adviseur. Ook kreeg hij een bepaalde functie. In die functie bestuurde hij enkele provincies. Toen de Opstand uitbrak bleef deze functie bestaan, maar was de macht toegenomen omdat er geen koning aangesteld werd. Degene die de functie had voerde nu ook legers aan en kreeg landelijk politieke invloed. Er waren twee lange periodes zonder iemand met deze functie omdat vooral Holland en Amsterdam vaak andere belangen hadden dan de persoon met deze functie en liever van hem af waren. Hoe heet deze politieke functie die Willem van Oranje en zijn nazaten bekleed hebben?
  10. 17. (8.2+8.4, KA 32+34) Deze politiek-maatschappelijke stroming wil dat mensen van hun geloof meer invloed hebben op de politiek en het liefst dat het land bestuurd wordt volgens de voorschriften van hun geloof. Ook willen ze dat de overheid meebetaalt voor onderwijs op basis van hun geloof. Hoe heet deze politiek-maatschappelijke stroming?
  11. 18. (7.3, KA 29) Eind 18e eeuw kwamen verschillende volken in de Westerse wereld in opstand. Hoe heet de opstand waarbij de macht van de Britse koning niet meer werd erkend en waarbij een republiek ontstond met een grondwet, grondrechten voor de burgers, waardoor dit land een rechtsstaat werd. Hoe heet deze revolutie (schrijf aan elkaar)?
  12. 20. (5.2, KA 20) Welk, voor Europeanen, nieuw werelddeel werd ontdekt eind 15e eeuw?
  13. 21. (5.3, KA 21) Deze Duitse monnik had veel kritiek op de katholieke kerk. Mede door hem viel het christelijke geloof in West-Europa uit elkaar en ontstond er een nieuwe christelijke stroming. Hoe heet deze Duitse monnik?
  14. 22. (8.1, KA 31) Hoe noem je de ontwikkeling, begonnen in Groot-Brittannië in de 18e eeuw, waarbij de economie grotendeels vertrouwt op machines in plaats van spierkracht (schrijf aan elkaar)?
  15. 23. (7.3, KA 29) Eind 18e eeuw kwamen verschillende volken in de Westerse wereld in opstand. Er ontstond een opstand waarbij de macht van de stadhouder niet meer werd erkend en waarbij grote delen van het land in handen van de opstandelingen vielen. Toen echter een Duits leger binnenviel moesten de opstandelingen vluchten. Toen een Frans leger binnenviel kwamen de opstandelingen weer terug. In 1804 kwam een einde aan deze revolutie. Hoe heet deze revolutie (schrijf aan elkaar)?
  16. 26. (8.1, KA 31) De industrialisering en verstedelijking was mede mogelijk omdat de vele nieuwe spullen vrij snel van de fabriek naar de klant gebracht kon worden, door stoomtreinen en stoomschepen. Later zouden vooral treinen ook gebruikt worden om veel mensen te vervoeren. Door welke ontwikkeling konden de fabrieken snel hun spullen bij de klant krijgen (schrijf aan elkaar)?
  17. 27. (7.3, KA 29) Eind 18e eeuw kwamen verschillende volken in de Westerse wereld in opstand. Er ontstond een opstand waarbij de macht van de Franse koning eerst flink werd ingeperkt en uiteindelijk werd de koning helemaal werd afgezet. Het land werd een republiek en verspreide de idealen van de revolutie over een groot deel van Europa. Hoe heet deze revolutie (schrijf aan elkaar)?
  18. 28. (7.4, KA 30) Vanaf de 17e eeuw ontstond een trans-atlantische handel in slaven. Slaven werden met Europese goederen gekocht, de slaven werden naar de Amerika's gebracht en de gewassen van de plantages waar de slaven moesten werken werden verkocht en meegebracht naar Europa. Hoe noem je deze handel ook wel?
  19. 31. (8.2, KA 32) Deze politiek-maatschappelijke stroming is tegen grote veranderingen, vooral de grote veranderingen van de Franse Revolutie. Ze willen dat het land weer geleid wordt door mensen/instellingen die vroeger ook de macht hadden: koning, adel, geestelijkheid, leger, etc. Tegenwoordig bestaat deze stroming nog steeds maar wil men meestal niet meer teruggaan tot voor de Franse Revolutie. Hoe heet deze politiek-maatschappelijke stroming?
  20. 32. (8.2, KA 32) Deze politiek-maatschappelijke stroming wil zo min mogelijk ingrijpen in de economie en samenleving, om zo iedereen zoveel mogelijk in vrijheid te laten leven. Hoe heet deze politiek-maatschappelijke stroming?
  21. 33. (5.3, KA 21) De katholieke kerk viel in de 16e eeuw uit elkaar omdat er veel kritiek op de kerk kwam. Er kwam daardoor een nieuwe christelijke stroming bij (die al snel opgedeeld zou worden in talloze nieuwe stromingen). Hoe heet de ontwikkeling en periode in de geschiedenis waarin veel kritiek was op de katholieke kerk en er een nieuwe christelijke stroming bij kwam?
  22. 36. (6.2, KA 24) Nederland kende in de 17e eeuw een bloeiperiode als het gaat over de politiek (Nederland was een wereldmacht), economie (Nederland was het rijkste land ter wereld) en cultuur (de meeste wereldberoemde Nederlandse kunstenaars leefden in deze periode). Hoe noem je de 17e eeuw in Nederland ook wel (schrijf aan elkaar)?